Een omgebouwde fabrieksloods, karakteristieke kerk of landelijke hofstede: Ridderkerk is rijk aan monumenten. Op zaterdag 13 september gaan hun deuren voor u open. Tijdens Open Monumentendag kunt u vier routes volgen langs allerlei Ridderkerkse monumenten. Deze gebouwen vertellen ieder een verhaal over onze geschiedenis. De komende weken lichten we van elke route een monument uit.
 
Deze week krijgt u een inkijkje in Gebouw U van het voormalige Smit Slikkerveer. Het rijksmonument aan de Drierivierenlaan is in Ridderkerk een van de weinige overblijfselen van de industriële revolutie. Het is daarmee een belangrijk symbool van de geschiedenis van Slikkerveer en Ridderkerk.
 
Ridderkerkers Teun van Driel en Kees Vingerling, in de jaren zestig en zeventig begonnen als werknemers van Smit Slikkerveer, kwamen weleens in Gebouw U. Het werd in 1932 gebouwd. Tegenwoordig is het een appartementengebouw. Er zijn 26 appartementen ingebouwd in de fabrieksloods, met op de begane grond een parkeergarage.
 
Van Driel: “Het gebouw is aan de buitenkant hetzelfde, maar binnen herken je niet veel meer. Vroeger waren er grote ruimtes. In de kelder was het kopermagazijn, waar ik weleens koper moest halen voor de elektromotoren. Later kwam ik er regelmatig voor reserveonderdelen. Mensen kwamen aan het loket voor een onderdeel van iets dat door Smit gemaakt was. Dan liep ik mee om dat specifieke onderdeel voor hen op te zoeken.”
 
Eerste dynamo
Johannes Smit begon rond 1877 een fabriek voor klinknagels, die in de scheepsbouw onmisbaar waren. Johannes’ zoon Willem Smit had veel interesse in elektrotechniek. Hij bouwde in 1880 zijn eerste dynamo, waarmee het mogelijk was met een zogenoemde booglamp licht te maken. Dit was een belangrijke uitvinding, omdat de gloeilamp nog niet bestond.
 
Van Driel: “Met de dynamo’s en booglampen konden fabriekshallen en schepen worden verlicht. Daar was veel belangstelling voor. Het was een hele verbetering, omdat er in die tijd olielampen werden gebruikt. Die gaven veel minder licht.”
 
Willem kreeg financiële steun van een paar ooms. Zo richtte hij in 1882, samen met zijn zwager Adriaan Pot, een bedrijf op voor de productie van dynamo’s, Smit Slikkerveer. Een paar jaar later werd de elektromotor uitgevonden, een omgekeerde dynamo, die nog meer mogelijkheden bood. Door de grote vraag naar dynamo's en elektromotoren werd het gebouw al snel te klein. Rond de eeuwwisseling had het bedrijf al vier grote hallen en groeide door. Alle gebouwen kregen een letter als naam.
 
Zware machines
Gebouw U werd speciaal ontworpen voor de productie, montage en het testen van grote machines en bijvoorbeeld turbogeneratoren. Daarom heeft het sterke funderingen en hoge plafonds. Er waren grote werkruimtes en hijsinstallaties om grote objecten naar de juiste locatie binnen het gebouw te tillen.
 
Kees Vingerling werkte als ingenieur in het laboratorium van Smit Slikkerveer, gebouw H. Dat was de plek waar nieuwe ideeën en technieken werden uitgewerkt voordat ze in de productie werden toegepast. Vingerling: “Ik kwam af en toe in Gebouw U als een aandrijfinstallatie voor trams daar
getest werd. De proefstand voor deze installatie stond in de kelder van Gebouw U.”
 
Gebouw U was het grootste en sterkste gebouw op het terrein. Van Driel: “De motoren en generatoren die er gemonteerd werden, werden steeds groter. Daarom kreeg het gebouw in 1946 of 1947 een verlenging, om er nog grotere machines te kunnen verwerken.”
De andere fabrieksgebouwen werden gesloopt om plaats te maken voor nieuwe ontwikkelingen, maar Gebouw U bleef behouden. Tijdens Open Monumentendag kunt u de buitenkant ervan bekijken en vindt u er een informatiestand over het voormalige Smit Slikkerveer.
 
Op uitagendaridderkerk.nl/monumenten vindt u het programma van en meer informatie over Open Monumentendag. U wordt bij de startlocaties van de vier routes gastvrij ontvangen met koffie, thee en iets lekkers. Daar krijgt u ook een boekje met routeinformatie.
 
Gebouw U gezien vanaf de voorkant.

Een doorkijkje vanuit een van de appartementen.